Kiezen is verliezen

Wel of niet. Voor of tegen. Meer of minder. Zwart-wit. Welke krant je ook openslaat, welk gesprek je ook voert – Covid-19,  de formatie, de energietransitie of het onderwijssysteem. Je staat aan de ene óf aan de andere kant. Ook, als je daar zelf (nog) niet bent gaan staan. De toon is fel en het onbegrip groeiend. De mensen waar je je vertrouwd mee voelde, handelen ineens anders. Je moet je steeds verantwoorden, alsof er iets mis is met je. En er zijn, of komen, maatregelen waardoor je je gedrag moet veranderen. Ongevraagd.

Dat kost energie. En het kan ook eenzaam voelen. Ik kauwde er een tijdje op. Wat wil hier zichtbaar worden?

Iedereen

Ik zag onlangs een aflevering van New Amsterdam (Pressure Drop, seizoen 3, aflevering 11). Je weet wel, die ziekenhuisserie waarin de überidealistische directeur van het ziekenhuis alles op onorthodoxe wijze voor elkaar krijgt, hoeveel weerstand er ook is. Ook nu was dat het geval: het klimaat moet gered. Operatiehandschoenen de deur uit, een vegetarisch dieet en alle TL vervangen door LED. Iedereen had echt een goede reden om daar níet aan mee te werken. Totdat Max zei: “Ik maak het íedereen, op elke afdeling, ongemakkelijk.” Niet alleen de operatiekamers, niet alleen de patiënten, niet alleen de Spoedeisende Hulp. Ze vonden elkaar in het ongemak. En vervolgens in het goede gevoel als je gezamenlijk offers brengt – ook al breng je elk een ander offer –  voor het grotere belang.

Ongemak

Ongemak. Als je zelf ergens voor kiest, om een ideaal te verwezenlijken, breng je daar offers voor. Je werkt groentesmoothies naar binnen om je gezondheid te verbeteren. Je werkplek wordt babykamer. Niet meer vliegen voor het klimaat betekent op de fiets op vakantie. Eindeloos speuren in het tweedehandscircuit is je lot als je geen fast fashion meer wil. Vaak voelt dat niet eens als offer, want je bent blij met het resultaat of voelt je goed omdat je iets hebt gedaan voor het grotere belang.

Boos

Als je er niet zelf voor kiest, voelt dat offer veel zwaarder. Als je eerlijk bent, voel je diep van binnen wellicht het verongelijkte kind dat de mooiste bonk verloor bij het knikkerspel. Niet eerlijk! In de winter van 2019-2020 was er een lockdown. Niemand at in een restaurant, zat op een terras, bezocht een museum. Heb je de keuze gemaakt je niet te laten vaccineren, dan bevind je jezelf nu in dezelfde situatie. Dat is een van de offers die je brengt voor je keuze. Heb je je wel laten vaccineren, dan is het offer onder andere dat je niet weet hoe je lijf op lange termijn reageert op het vaccin. Niet eerlijk… Ben je hier boos om? Waar ben je boos op, of op wie?

Overkomen

Offers brengen we allemaal. Dat hoort bij kiezen. Dat hoort bij de regie nemen over je eigen leven, ongeacht wat je overkomt. In de laatste vijf jaar van zijn leven kreeg mijn vader drie maal de diagnose kanker. Twee maal krabbelde hij op, de derde maal werd hem fataal. Hoe ziek hij ook was: zijn hoofd werkte prima, hij was op de hoogte van het laatste nieuws en hij bracht belangstelling op voor ons wel en wee. We waren blij met zijn luisterend oor en waardevolle raad. Hij had geen keuze in het ziek worden, wel in het ziek-zijn. En hij besloot te genieten van wat hij nog wel kon. Het overkwam hem, maar hij overkwam het.

Van verliezen naar kiezen

Of je nu een nare diagnose krijgt, ergens niet in mag of dat het in jouw kring eigenlijk niet meer oké is om te vliegen of vlees te eten: je hebt vervolgens een keuze. Welke keuze maak je en welk ongemak hoort daarbij? En kijk dan ook eens naar het verongelijkte deel in je. Wat precies is je afgenomen? Aan welke situatie in je leven deed dat je denken? Welke afspraak is hier geschonden, welk recht ingeperkt?  Wat had je toen nodig gehad? En wat kun je daar nu zelf aan doen?

Vroeger vouwden we peper-en zoutvaatjes. Getallen aan de buitenkant, even zoveel keer heen en weer vouwen als het gekozen getal, weer kiezen en dan onder het flapje kijken welk lot je trof. 

Mijn keuze is beter

Als je een keuze maakt, zijn er anderen die een andere keuze maken. Je weet niet helemaal zeker of je de goede keuze hebt gemaakt. Dat is ongemak. En als je van ongemak af wil, heb je (alweer) een aantal keuzes. Je kunt hard je eigen gelijk van de daken schreeuwen of de andere keuze afkraken. Je kunt ook kiezen om het ongemak te voelen – en je realiseren dat de ander zich net zo ongemakkelijk voelt. Zowel bij de keuze als bij het offer.  Ieder die kiest, verliest. Wat is er te winnen?

Met het publiceren van dit blog kies ik er overigens voor om het risico te lopen op reacties. Mijn hoop is wat nuance aan te brengen in het welles-nietes waarin we collectief terecht zijn gekomen.

Meer lezen?

1 reactie

  1. Lieve Aletha,
    Dit is de beste blog die zo helder uitlegt en uitnodigt om je eigen aandeel te nemen en dus ook het verlies zoals jij dat zo mooi zegt.
    Dankje !
    Lieve groet, Jet